Ontdek flow en voorkom een burnout

klaasjan • 27 mei 2019
Stel, er is een eenvoudige, maar nog weinig toegepaste manier om te voorkomen dat je mensen thuis komen te zitten met een burnout. Zou je daar dan meer van willen weten? Eenvoudig, omdat het principes betreft waarvan iedereen zegt: “ja, dat is eigenlijk heel logisch”. En weinig toegepast omdat we gewend zijn stress en burnout op een negatieve manier te benaderen, terwijl je zoveel meer bereikt als je de focus verlegt naar het positieve, naar flow bijvoorbeeld. Hoe? Lees nog even door.

Om te beginnen is het belangrijk om te begrijpen dat je een burnout niet oplost door mensen een aantal weken op vakantie te laten gaan. Of nog erger: naar huis te sturen met de boodschap “zoveel tijd te nemen als je nodig hebt”. Waarom niet? Omdat mensen best willen werken, graag zelfs. Dat werk is alleen vaak slecht gedoseerd. En als je dan in één keer alles weghaalt, val je in een soort gat. Daar ga je je niet beter van voelen. Nee, het gaat erom dat je de oorzaken van burnout aanpakt: het werk zelf, hoe je het ervaart en hoe je met lastige situaties omgaat. Hier heb je in plaats van de kaasschaaf of de botte bijl een veel verfijnder gereedschap voor nodig: flow.

Een effectieve manier om naar burnout te kijken is het Job Demands-Resources (JD-R) model. Je werk stelt bepaalde eisen aan je (demands) en die kun je aan (of niet) door gebruik te maken van hulpbronnen (resources). Dit kunnen persoonlijke hulpbronnen zijn zoals optimisme en self-efficacy (de overtuiging dat je iets kunt), maar kunnen ook vanuit de organisatie komen, bijvoorbeeld autonomie en steun van collega’s. Kijk eens naar het volgende plaatje. 

Burnout ligt op de loer wanneer het werk veel van je vergt, maar je niet de hulpbronnen hebt om dit aan te kunnen. En dat dan structureel. Het is net een emmer die langzaam vol druppelt. Misschien niet iedere dag, maar wel vaak.

Zie je wat er gebeurt als je op een dreigende burnout reageert door abrupt de taakeisen te verminderen? Je komt in een soort vaag, ongedefinieerd gebied terecht waarin je het gevoel krijgt dat er niks meer van je verwacht wordt. “Hallo, ik ben er ook nog!” Dan ga je het misschien op een gegeven moment toch weer proberen. Maar je hebt nog steeds weinig hulpbronnen. En terwijl het werk al snel weer meer van je gaat eisen, voel je hem al aankomen. Help! Je hebt dus eigenlijk gewoon wat water uit die emmer geschept, maar de kraan lekt daarna gewoon weer door… Herkenbaar?

OK, maar wat is dan wel een goede oplossing? Kijk maar naar het plaatje. Je moet dus (vooral) zorgen dat er hulpbronnen bij komen. En misschien moet je dan nog steeds wel ook iets aan die eisen doen, maar vaak is een kleine aanpassing al genoeg. Gewoon even wat lucht verschaffen en dan meteen een hele dot van die hulpbronnen erbij. Dan kun je gaan werken aan de positieve kant: bevlogenheid, flow! Dat is vaak moeilijk te geloven als je er midden in zit, maar zo werkt het wel.


“Je hebt dus eigenlijk gewoon wat water uit die emmer geschept, maar de kraan lekt daarna gewoon weer door”

Eigenlijk is het natuurlijk gewoon een kwestie van balans: hulpbronnen moeten de taakeisen matchen. Dat is vaak niet zo eenvoudig als het klinkt. Het gaat namelijk niet alleen om de hoeveelheid hulpbronnen, maar ook om de keuze voor de juiste hulpbronnen. En dat luistert nauw. Je moet jezelf en je mensen in feite goed kennen om te weten hoeveel van welke hulpbronnen je in welke situatie moet toevoegen. Dat doet je misschien denken aan job craften en dan zit je natuurlijk al een heel eind in de goede richting. Maar er is meer.

Er is inmiddels een mooi instrumentarium beschikbaar dat je in staat stelt heel systematisch, en heel precies, te werken aan het opbouwen van je hulpbronnen. En dat bovendien een beter zicht en meer grip geeft op specifieke taakeisen. Die tools zijn erop gericht om je in terugkerende taken en situaties flow te laten ervaren. Dit geeft je een gevoel van moeiteloze controle, die je je beste werk laat leveren. Ook als het moeilijk is. Juist als het moeilijk is. En het is bewezen dat regelmatige flow ervaringen leiden tot bevlogenheid. En dat kan een sterke beschermlaag vormen tegen burnout. Als je hier niet in doordraaft tenminste.

Volgens mij is het beste wat je als HR of teamleider kunt doen om te zorgen dat je mensen niet in een burnout terecht komen hen het gereedschap in handen te geven om hun eigen bevlogenheid op te bouwen. Leer samen met hen bijvoorbeeld de scaffolding techniek toe te passen, die grote obstakels, hordes of angstaanjagende doelen behapbaar helpt te maken. Waardoor ze anders beleefd worden en mensen toch hun beste werk kunnen (blijven) leveren terwijl er veel van ze gevraagd wordt.
En zo zijn er meer van die technieken, heel concreet en breed toepasbaar op allerlei taken en situaties. We hebben ze voor jullie in een boekje samengevat: Flow in je Werk. Via deze link verkrijgbaar. Geen rib uit je lijf: € 15,95 kost het. Lees je tijdens één vlucht uit. En we garanderen je: je gaat meer flow ervaren omdat je je bewust wordt van allerlei ongebruikte mogelijkheden om taken en situaties tot een betere ervaring te maken.

Tenslotte nog even dit: je moet wel bereid zijn om aandacht te besteden aan het creëren van flow. Het lastige hierbij is dit: hoe voller de emmer, hoe moeilijker dit is. Je hebt er dan gewoon de fut niet meer voor. Dan zit je al in een neerwaartse spiraal en zak je steeds verder weg. Dus zorg nou dat je de signalen op tijd onderkent. Het is net als met de griep: opgebouwde weerstand werkt veel beter dan die Coldrex als het eigenlijk al te laat is.